Cây mã đề có tác dụng gì? Cách thức sử dụng để hiệu quả không phải ai cũng biết

Tìm hiểu về cây Mã đề

Mã đề còn được gọi là Xa tiền, Mã tiền á, Suma ( cách gọi của người Tày), Nhả én dứt (cách gọi của người Thái), có tên khoa học là Plantago asiatica L là một chi chứa khoảng 200 loài thực vật có kích thước nhỏ, được gọi chung là mã đề. Sở dĩ có tên là mã đề, xa tiền là vì người ta cho rằng loại cây này mọc ở vết chân ngựa kéo xe.  Chỉ có 1 loài mã đề ở Việt Nam là Plantago major (mã đề lớn) do quá trình trồng trọt, thuần dưỡng mà thành. Mã đề mọc hoang và được trồng ở khắp nước ta.

Mã đề là cây thân thảo, sống lâu năm, tái sinh bằng nhánh và hạt, thân cao khoảng 15 - 20 cm, hoặc có khi cao đến khoảng 50 cm .Lá mọc thành cụm ở gốc, phiến lá hình thìa hay hình trứng rất dễ nhận biết, có 5 gân chính dọc theo sống lá (mặt dưới lá) và đồng quy ở ngọn và gốc lá. Cuống lá hình lòng  máng màu xanh lục nhạt, dài 9-12 cm, gốc rộng có màu trắng hoặc tím

Hoa lưỡng tính, mọc thành bông đều, trục cụm hoa dài 28 – 46 cm, xuất phát từ kẽ lá, màu trắng xanh.

Quả hộp nhỏ, có hình bầu dục, khi non có màu xanh và ngà hơn khi về già, bên trong chứa nhiều hạt màu nâu đen bóng khi già . Mã đề mọc hoang và được trồng ở khắp nước ta.

Trong lá cây Mã đề giàu canxi và các khoáng chất khác, với 100 gram lá chứa một lượng vitamin A tương đương với củ cà rốt. Toàn thân chứa một glucozit gọi là aucubin hay rinantin còn gọi là aucubozit. Trong lá có chất nhầy, chất đắng, carotin, vitamin C, vitamin K yếu tố T. Trong hạt chứa chất nhầy, axit plantenolic, adnin và cholin. Nhiều hoạt chất mang dược tính vi lượng như vậy thì cây mã đề có tác dụng gì?

Cây mã đề có tác dụng gì?

Ngoài khả năng là một món rau dân dã, dùng chế biến được đa dạng món theo nhiều khẩu vị khác nhau thì chúng ta còn có thể dùng phần thân trên mặt đất của cây mã đề để làm thảo dược. Cây Mã đề được dùng làm thuốc là cây mọc hoang dại trong tự nhiên, giống cây Mã đề được trồng là giống Mã đề lá lớn có giá trị dược liệu kém hơn các giống Mã đề hoang dại (lá nhỏ) mọc trong môi trường tự nhiên.

Cây mã đề chữa bệnh gì?

Theo Đông y, mã đề có vị ngọt, tính lạnh, đi vào các kinh, can, thận và bàng quang nên cây mã đề có tác dụng chữa đái rắt, ho lâu ngày, viêm khí quản, tả, lị, nhức mắt, đau mắt đỏ, nước mắt chảy nhiều, lợi tiểu...

Trong y học cổ truyền Việt Nam, cây mã đề nấu nước uống được dùng làm thuốc lợi tiểu, chữa một số bệnh về tiết niệu, cầm máu, phù thũng, ho lâu ngày, tiêu chảy, chảy máu cam...

• Xa tiền tử: Semen plantaginis là hạt phơi khô hay sấy khô.
• Mã đề thảo (xa tiền thảo): Herba plantaginis là toàn cây bỏ rễ phơi hay sấy khô.
• Lá mã đề: Folium plantaginis là lá tươi hoặc sấy khô

Và không chỉ ở Việt Nam, tại các nước khác cây mã đề cũng được ứng dụng hiệu quả trong y học cho đến ngày hôm nay. Ở Trung Quốc, hạt Mã đề sắc uống chữa bệnh đái tháo đường, ho, vô sinh. Ở Ấn Độ, cây Mã đề dùng cầm máu và trị vết thương, bỏng và viêm các mô, họ lấy lá làm mát, lợi tiểu, làm lành vết thương. Trong y học cổ truyền Nhật bản, nước sắc của Mã đề trị ho hen, bệnh tiết niệu tiêu thũng, tiêu viêm. Ở Thái Lan, toàn cây hoặc lá dùng lợi tiểu, sốt, hạt nhuận tràng chống viêm và đầy hơi. Ở Triều tiên dùng Mã đề trị bệnh về gan. Ở Haiti nhân dân dùng Mã đề chữa choáng thần kinh và đau mắt.

Được gọi là loại thảo dược quý trong kho dược liệu y học cổ truyền.

Cây mã đề chữa viêm bàng quang

Viêm bàng quang chủ yếu là do vi khuẩn xâm nhập vào bàng quang và gây viêm nhiễm ở bộ phận này. Viêm bàng quang khiến người bệnh tiểu khó, tiểu buốt, mang đến cảm giác khó chịu, mệt mỏi, gây đau thắt lan vùng thắt lưng và ổ bụng. Là căn bệnh rất dễ gặp ở nam giới, gây đau đớn và vô cùng bất tiện trong cuộc sống hàng ngày. Chữa viêm bàng quang bằng cây mã đề vẫn còn là khái niệm khá mới mẻ. Nếu bạn có những biểu hiện của căn bệnh này hoặc đã chữa dai dẳng mãi không khỏi, thì sử dụng cây mã đề sẽ là gợi ý hữu hiệu cho bạn.

Như đã biết cây mã đề có tính hàn, vị ngọt tác dụng lợi tiểu và kháng viêm vì thế nó có tác dụng điều trị các bệnh liên quan đến hệ tiết niệu rất tốt, trong đó có viêm bàng quang. Nước sắc cây mã đề có tác dụng giúp tăng lượng nước tiểu, lượng urê, acid uric và muối trong nước tiểu đều tăng.

Cách chữa viêm bàng quang bằng cây mã đề

Nguyên liệu: cây mã đề 16gr, hoàng bá, hoàng hiên, phục linh, rễ cỏ tranh - mỗi loại 12gr, trư linh, mộc thông, hoạt thạch, bán hạ chế - mỗi vị 8gr.

Để sử dụng thuốc trị viêm bàng quang từ cây mã đề, trước hết bạn cho hết tất cả các vị thuốc vào nồi sắc nước uống. Mỗi ngày uống 1 lần, sau 5 - 7 ngày các triệu chứng viêm sẽ giảm.

Với bài trị viêm bàng quang bằng thuốc nam với cây mã đề này sẽ giúp người bệnh cải thiện đáng kể các triệu chứng viêm, kết hợp chế độ ăn uống nghỉ ngơi phù hợp bạn sẽ mau chóng hồi phục sức khỏe.

Cây mã đề chữa sỏi thận

Mã đề là loại cây được dân gian sử dụng như một loại thảo dược trị bệnh sỏi thận vô cùng hiệu quả.

Người bị sỏi thận thường xuyên bị hành hạ bởi những cơn đau thường xuyên khi tiểu, tiểu đau buốt, tiểu đêm gây mất ngủ, và suy nhược cơ thể. Sỏi thận hình thành qua một thời gian dài do thói quen nhịn tiểu lâu ngày, uống ít nước, ăn mặn, … Mặc dù không đe dọa đến tính mạng nhưng bệnh ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và cuộc sống.

Sử dụng cây mã đề để trị sỏi thận như thế nào?

Với người bị sỏi thận, mã đề được sử dụng như một dược liệu đơn lẻ hoặc có thể kết hợp chung với các loại thảo dược khác như để đạt được hiệu quả điều trị cao.

Nguyên liệu: lá mã đề rửa sạch và đem phơi khô. Dùng 16g mã đề, 20 thạch cao, bạch truật 12g, quế chi, cam thảo 6g đem sắc uống hàng ngày uống thay nước.

Mã đề chỉ áp dụng cho sỏi nhỏ, dưới 10mm. Với những sỏi lớn > 10mm thì nên đi khám bác sĩ để được tư vấn, đưa ra phương pháp chữa trị hiệu quả. Ta cần kiên nhẫn trong quá trình điều trị sỏi thận, thời gian tùy thuộc vào cơ địa kết hợp cùng thay đổi thói quen sinh hoạt, ăn uống. Ít nhất là 1 tháng ta sẽ nhận thấy hiệu quả sử dụng vị thuốc cổ truyền này.

Cây mã đề chữa rắn cắn, chó dại cắn

Bị rắn độc cắn, chó dại cắn là một tai nạn thường hay gặp ở nông thôn, miền núi, nơi dân cư thưa thớt . Nếu không biết cách sơ cứu kịp thời, nhiều khi bị biến chứng dẫn đến tàn phế, thậm chí trong một số trường hợp nặng có thể tử vong.

Không những là trong ghi chép cổ, theo các nghiên cứu hiện đại, cây mã đề chứa một chất làm se với lực hút mạnh mẽ vì thế cây mã đề có tác dụng chống độc rất hiệu nghiệm và bảo vệ gan.

Chính vì vậy, cây mã đề thường được sử dụng để hút những mảnh vụn, chất độc, thậm chí là mảnh thủy tinh nhỏ khỏi da. Loại lá này cũng được sử dụng để làm dịu vết cắn của côn trùng, chó, rắn và các sinh vật có nọc độc.

Cách sử dụng cây mã đề khi bị rắn độc cắn, chó dại cắn

Ngay khi bị rắn cắn hoặc chó dại cắn, hãy lấy khoảng 10 đọt lá cây mã đề (bao gồm cả lá và cuống lá) cho người bị rắn cắn nhai kỹ trong miệng và nuốt phần nước, phần bã của mã đề sẽ dùng để đắp vào vết cắn để cấp cứu giải độc.
Trong trường hợp nạn nhân bất tỉnh thì dùng lá mã đề giã nát, chắt phần nước đổ vào miệng nạn nhân, phần bã dùng để đắp vào vết thương. Hoạt chất aucubin trong mã đề sẽ hút sạch độc tố nhanh chóng và hiệu nghiệm.

Ngay sau khi sơ cứu lập tức đưa người bị cắn đến trạm y tế hoặc cơ sở khám chữa gần nhất để được cứu chữa kịp thời từ các y bác sỹ.