"Vua mỏ nước Việt" giàu nức tiếng, từng gây chấn động vì bản di chúc dài 30 trang, con cháu có người nhận hàng chục nghìn Đô la

Bạch Thái Bưởi sinh năm 1874, trong một gia đình nông dân nghèo ở làng Yên Phúc, nay là phường Phúc La (Hà Đông, Hà Nội). Ban đầu ông mang họ Đỗ, nhưng vì cha mất sớm, ông được một người giàu có họ Bạch nhận làm con nuôi, cho đi học nên đổi sang họ Bạch, lấy tên Bạch Thái Bưởi.

Nhờ đó, ông có cơ hội ăn học, được đi học chữ quốc ngữ, chữ Pháp. Không lâu sau, Bạch Thái Bưởi xin làm nhân viên thư ký cho một hãng buôn người Pháp tại phố Tràng Tiền (Hà Nội) rồi chuyển sang làm với một hãng thầu công chánh. Tại đây ông đã học được cách tổ chức, quản lý sản xuất và tiếp xúc với thiết bị, máy móc. 

Khi người Pháp mở đường sắt nối liền Bắc – Nam, nhận thấy nhu cầu tà-vẹt gỗ rất lớn, ông đã dốc hết vốn liếng cùng với một người Pháp đấu thầu cung cấp tà-vẹt cho công trình này. Sau đó, ông mở một hiệu cầm đồ ở Nam Định, thầu thuế ở các chợ tại Vinh (Nghệ An).... 

Sau đó, ông lấn sân sang lĩnh vực in ấn, mở "Công ty in và Xuất bản Bạch Thái Bưởi", xuất bản tờ "Khai hóa nhật báo" nhằm cổ động phong trào thực nghiệp ở nước ta. Năm 1909, ông quyết tâm đầu tư vào lĩnh vực mới: vận tải đường sông. Từ đó sự nghiệp kinh doanh của ông ngày càng phất cao, trở thành "Vua sông biển Đông Dương".

Trong vòng 10 năm (1909 -1919), Công ty Bạch Thái Bưởi đã có tới 30 chiếc tàu lớn nhỏ cùng nhiều sà lan chạy hầu hết tuyến sông miền Bắc, vươn ra các vùng lãnh thổ và các nước xung quanh như Hong Kong, Nhật Bản, Philippines, Singapore, Trung Quốc… Ông dần trở thành một trong tứ đại gia nổi tiếng lúc bấy giờ và được người dân ca tụng với nhiều tên gọi mĩ miều "Chúa sông Bắc kỳ", "Vua tàu thủy Việt Nam", "Vua mỏ nước Việt"...

Tuy nhiên, khi mới 58 tuổi, Ông Bạch Thái Bưởi mất vào ngày 22/7/1932 tại Hải Phòng vì một cơn đau tim. Lúc đó, bản di chúc dài 30 trang của ông được viết bằng tiếng Pháp từng gây chấn động dư luận. Bản di chúc này được Bạch Thái Bưởi lập ra trước khi qua đời khoảng 3 tháng. Dường như ông đã linh cảm trước việc ra đi nên đã viết di chúc dù độ tuổi còn chưa tới 60.

Doanh nhân này để lại cho con cháu tất cả bằng ngân phiếu và bất động sản, không có vàng. Có người nhận được hàng chục ngàn đô la ở thời điểm gần 100 năm về trước. Ông Bạch Thái Bưởi có nhiều bất động sản ở khắp tỉnh thành như: Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Nam Định, Thanh Hoá, Nghệ An…

Ngoài ra, ông còn sở hữu nhiều tàu, hầm mỏ. Lúc sinh thời, ông Bạch Thái Bưởi cũng đầu tư xây dựng công ty in và xuất bản. Trong di chúc, ông tin tưởng giao trọn sự nghiệp kinh doanh cho con trai Bạch Thái Tòng tiếp nối.

Ông cũng dự định mua tàu viễn dương để chở than bán cho người ngoại quốc với lá cờ Bạch Thái Bưởi của người Việt tung bay phấp phới tại các cảng quốc tế... Song cuối cùng, ông đã không thực hiện được giấc mộng của mình: "Tôi muốn làm cho Hà Nội đẹp như Paris".

Bà Bạch Quế Hương - chắt nội của ông Bạch Thái Bưởi từng cho biết trên Vietnamnet, ông rất nóng tính. Con cái trong nhà làm gì sai trái ông phạt không nương tay.

Bà Bạch Quế Hương khẳng định, hiện nay bà đang giữ bản di chúc của Bạch Thái Bưởi. "Cụ tôi mất đột ngột khi còn đang ở đỉnh cao sự nghiệp và nhiều dự định dang dở, tuy nhiên dường như ông đã linh cảm được trước điều này" - bà Thái Hương cho biết.

Sau khi ông mất, gia đình đã làm mặt nạ bằng thạch cao để lưu giữ gương mặt người doanh nhân tài hoa này. Thời đó, chỉ có giới nhà giàu mới có thể làm mặt nạ thạch cao. Tấm mặt nạ thạch cao này cũng đang được bà Quế Hương lưu giữ.

Bà Quế Hương kể: "Theo những người già quen biết gia đình ở Hải Phòng, đám tang cụ tôi lớn nhất thời bấy giờ ở Hải Phòng. Người đưa đám kéo dài hàng km. Trong đó có những người lao động nghèo từng được ông giúp đỡ ở các tỉnh, biết tin ông mất cũng kéo về.

Mộ của Bạch Thái Bưởi nằm trên một quả đồi của gia đình. Để đưa quan tài từ dưới lên trên đỉnh đồi, người nhà đã phải làm đường ray và dùng tời để chuyển quan tài lên. Một lực lượng người lớn phải huy động để vận chuyển".

"Người ta kể rằng, tấm bia mộ của cụ Bưởi phải tôi hơn 2 tấn vôi. Điều đó cho thấy khu mộ được xây rất cẩn thận, hoành tráng. Tuy nhiên sau này tấm bia mộ này cũng không còn…" - bà Quế Hương kể tiếp.

Sau khi Bạch Thái Bưởi mất, nhiều kẻ đã nhòm ngó tài sản trong phần mộ của ông. Họ tin rằng, với gia sản đồ sộ như vậy, ông phải được cải táng cùng rất nhiều vàng bạc, châu báu. Chắt nội của Bạch Thái Bưởi cho biết: "Người phát hiện mộ cụ tôi bị đào trộm là một người làm công trong gia đình. Gia đình người này trước đây được cụ tôi giúp đỡ nên rất hàm ơn cụ. Một lần trên đường đi làm mỏ, qua quả đồi, người này phát hiện mộ cụ bị đào trộm. Ông cùng gia đình đã chôn cất lại cho người quá cố".

Năm 2013, gia đình bà Quế Hương đã di chuyển mộ doanh nhân Bạch Thái Bưởi về quê là khu Văn Quán, Hà Đông. Mộ của ông được thiết kế hình con tàu, như cuộc đời của Bạch Thái Bưởi, một con người luôn luôn có khát vọng vươn ra biển lớn…